|
Гарун бежал быстрее лани,
Быстрей, чем заяц от орла;
Бежал он в страхе с поля брани,
Где кровь черкесская текла;
Отец и два родные брата
За честь и вольность там легли,
И под пятой у супостата
Лежат их головы в пыли.
Их кровь течет и просит мщенья,
Гарун забыл свой долг и стыд;
Он растерял в пылу сраженья
Винтовку, шашку — и бежит!
И скрылся день; клубясь, туманы
Одели темные поляны
Широкой белой пеленой;
Пахнуло холодом с востока,
И над пустынею пророка
Встал тихо месяц золотой!..
Усталый, жаждою томимый,
С лица стирая кровь и пот,
Гарун меж скал аул родимый
При лунном свете узнает;
Подкрался он, никем не зримый...
Кругом молчанье и покой,
С кровавой битвы невредимый
Лишь он один пришел домой.
И к сакле он спешит знакомой,
Там блещет свет, хозяин дома;
Скрепясь душой, как только мог,
Гарун ступил через порог;
Селима звал он прежде другом,
Селим пришельца не узнал;
На ложе, мучимый недугом,
Один, — он, молча, — умирал...
«Велик Аллах, от злой отравы
Он светлым ангелам своим
Велел беречь тебя для славы!»
«Что нового?» — спросил Селим,
Подняв слабеющие вежды,
И взор блеснул огнем надежды!..
И он привстал, и кровь бойца
Вновь разыгралась в час конца.
«Два дня мы билися в теснине;
Отец мой пал, и братья с ним;
И скрылся я один в пустыне,
Как зверь, преследуем, гоним,
С окровавленными ногами
От острых камней и кустов,
Я шел безвестными тропами
По следу вепрей и волков;
Черкесы гибнут — враг повсюду...
Прими меня, мой старый друг;
И вот пророк! твоих услуг
Я до могилы не забуду!..»
И умирающий в ответ:
«Ступай — достоин ты презренья.
Ни крова, ни благословленья
Здесь у меня для труса нет!..»
Стыда и тайной муки полный,
Без гнева вытерпев упрек,
Ступил опять Гарун безмолвный
За неприветливый порог.
И, саклю новую минуя,
На миг остановился он,
И прежних дней летучий сон
Вдруг обдал жаром поцелуя
Его холодное чело;
И стало сладко и светло
Его душе; во мраке ночи,
Казалось, пламенные очи0
Блеснули ласково пред ним;
И он подумал: я любим;
Она лишь мной живет и дышит...
И хочет он взойти — и слышит,
И слышит песню старины...
И стал Гарун бледней луны:
«Месяц плывет
Тих и спокоен,
А юноша воин
На битву идет.
Ружье заряжает джигит,
А дева ему говорит:
- Мой милый, смелее
Вверяйся ты року,
Молися востоку,
Будь верен пророку,
Будь славе вернее.
Своим изменивший
Изменой кровавой,
Врага не сразивши,
Погибнет без славы,
Дожди его ран не обмоют,
И звери костей не зароют.
Месяц плывет
И тих и спокоен,
А юноша воин
На битву идет».
Главой поникнув, с быстротою
Гарун свой продолжает путь,
И крупная слеза порою
С ресницы падает на грудь...
Но вот от бури наклоненный
Пред ним родной белеет дом;
Надеждой снова ободренный,
Гарун стучится под окном.
Там, верно, теплые молитвы
Восходят к небу за него;
Старуха-мать ждет сына с битвы,
Но ждет его не одного!..
«Мать ? отвори! я странник бедный,
Я твой Гарун, твой младший сын;
Сквозь пули русские безвредно
Пришел к тебе!» — «Один?" "Один!
_ А гле отец и братья? - Пали
Пророк их смерть благословил,
И ангелы их души взяли».
— «Ты отомстил?» — «Не отомстил...
Но я стрелой пустился в горы,
Оставил меч в чужом краю,
Чтобы твои утешить взоры
И утереть слезу твою...»
«Молчи, молчи! гяур лукавый,
Ты умереть не мог со славой,
Так удались, живи один.
Твоим стыдом, беглец свободы,
Не омрачу я стары годы,
Ты раб и трус — и мне не сын!..»
Умолкло слово отверженья,
И всё кругом объято сном.
Проклятья, стоны и моленья
Звучали долго под окном;
И наконец удар кинжала
Пресек несчастного позор...
И мать поутру увидала...
И хладно отвернула взор.
И труп, от праведных изгнанный,
Никто к кладбищу не отнес,
И кровь с его глубокой раны
Лизал рыча домашний пес;
Ребята малые ругались
Над хладным телом мертвеца,
В преданьях вольности остались
Позор и гибель беглеца.
Душа его от глаз пророка
Со страхом удалилась прочь;
И тень его в горах востока
Поныне бродит в темну ночь,
И под окном поутру рано
Он в сакли просится стуча,
Но внемля громкий стих Корана,
Бежит опять под сень тумана,
Как прежде бегал от меча.
|
Harun biegł jak spłoszona łania;
Choć krwawy bój Czerkiesów trwał,
Bitwę porzucił bez wahania,
I jak przed orłem zając gnał.
Ojciec i starsi dwaj synowie,
Za wolność gór polegli już.
Głowy odcięli im wrogowie,
By wdeptać w placu boju kurz.
O pomstę woła krew rozlana;
Harunie , czy ty honor masz?
Gdzie szabla, strzelba gwintowana?
Rzuciłeś je, bez broni gnasz!
Dogasał dzień i mgieł tumany
Leśne okryły już polany
I coraz bardziej mroczniał las.
Od wschodu wiały nocne chłody
I nad pustkowiem księżyc młody
Zazłocił się wśród cichych gwiazd.
Głodny, zmęczony i spragniony
Z twarzy ścierając krew i kurz
Harun, wśród skał , auł znajomy
W świetle księżyca widzi tuż.
Skrada się nie zauważony…
Spokojnie, cicho z wszystkich stron.
Z bitwy śmiertelnej ocalony,
Do domu wrócił tylko on.
Tam, w sakli znajomej, wciąż jasno;
Pewnie gospodarz wciąż nie zasnął…
I wziął się w garść jak tylko mógł
Harun, by wstąpić w sakli próg.
Selim był mu jak brat rodzony,
Lecz witać druha nie miał sił;
Boleścią w pościeli złożony,
Na bliską śmierć już gotów był…
Harun rzekł: „Allah jest łaskawy!
Rozkaże on aniołom swym,
Zachować cię, byś żył dla sławy.”
„Co z bitwą ?” – spytał go Selim,
A w jego źrenicach przygasłych,
Błysnął nadziei promyk jasny.
On z łoża wstał, raz jeszcze krew
Zawrzała w nim na bitwy zew…
Dwa dni w wąwozie starcie trwało;
Mój ojciec padł i bracia też.
Uciekłem – cóż mi zostawało –
Ścigany niby dziki zwierz.
Szedłem o głazy raniąc nogi,
Ciernisty gąszcz kaleczył twarz,
Trop wilczy miałem zamiast drogi,
Gdy zobaczyłem auł nasz.
Czerkiesi giną! – wrogów wielu…
W swe progi druha przyjąć chciej.
Ja – na Allaha - przyjacielu,
Przysługi nie zapomnę twej!…”
A na to rzekł mu bliski zgonu:
„Pogardy godny, odejdź już.
Nigdy pod dachem moim schronu,
Nie znajdzie żaden nędzny tchórz!…”
I wstydem płonąc, w wielkiej męce,
Bo krajan rzekł to a nie wróg,
Harun bez słowa i w udręce
Za niegościnny wyszedł próg.
M ijając potem sakli parę,
Przy jednej z nich zatrzymał się.
Czar wspomnień, pocałunku żarem,
Niby w łagodnym, lekkim śnie,
Na jego chłodne czoło padł -
I znowu mu pojaśniał świat,
Choć wkoło mrok panował ciemny,
Jakby wzrok czuły i promienny
Zajaśniał przed nim w nocnej ćmie.
Pomyślał: ” ona kocha mnie!
Samotnie tęskni tu i wzdycha…”
Już wchodził, nagle w sakli słychać
Pieśń starą, znaną tu od lat.
I bardziej on, niż księżyc zbladł.
“Księżyc przepływa
Cichy, spokojny,
A chłopak mój miły
Idzie na wojnę.
Ląduje broń swą bojową
I słyszy dziewczęce słowo:
“ Idź śmiało w bój święty,
Zaufaj losowi,
A modl się Wschodowi
I wierz Prorokowi,
O sławie pamiętaj…
Bo ten co swych zdradzi,
Porzuci bój krwawy,
I wroga nie zrazi —
Zaginie bez sławy,
I deszcze mu ran nie obmyją,
I kości go zwierz nie zaryje…
Księżyc przepływa
Cichy, spokojny,
A chłopak mój miły
Idzie na wojnę …”
Zgnębiony, spiesznymi krokami,
Od sakli się oddalił precz
I tylko z oczu, łza czasami
Spłynęła, kiedy spojrzał wstecz…
Oto przez burzę pochylony
Rodzinny widzi dom wśród skał.
I znów nadzieją napełniony,
Harun przed jego oknem stał.
Zapewne żarliwe modlitwy
Staruszka-matka szepce tam,
By syn szczęśliwie wrócił z bitwy,
Błagając, by nie wrócił sam...
„Chciej drzwi otworzyć matko droga,
Syn twój Harun powrócił wszak,
Od gradu kul i mieczów wroga
Ocalał on.” — „ Sam jesteś ?” —„Tak”.
„ A ojciec i starsi synowie ?
„Polegli! Prorok o tym wie.
Dusze zanieśli aniołowie
Do Raju.”— "Tyś ich pomścił ?” — „Nie..."
Pomknąłem w góry strzały lotem,
Broń swoją porzucając, by,
Ukoić matko twą tęsknotę
I otrzeć z drogich oczu łzy…”
„ Zamilcz , bo łżesz jak giaur nieprawy!
Umrzeć nie chciałeś w blasku sławy!
Idź precz, samotnie gdzieś żyj! Tchórz!
I niech wspomnienie twej podłości
Nie mroczy dni mojej starości.
Tyś nie mój syn! Nie mój syn już! …”
Umilkły słowa potępienia
I świat pogrążył się we śnie,
Lecz klatwy, jęki i molenia
Wciąż słychać było w nocnej ćmie.
Aż wreszcie męka się skończyła,
Gdy cios kindżału przebił bok…
Matka to rankiem zobaczyła
I chłodny odwróciła wzrok.
W grobie nie został pochowany,
Na ziemi leżał trup i gnił,
A krew z głębokiej jego rany,
Jedynie pies domowy pił.
I z trupa szydziły chłopięta,
Gdy długi czas tak leżał on…
Dziś tylko legenda pamięta,
Haniebny zbiega czyn i zgon.
Duch wciąż nie stanął przed Prorokiem;
Przeraża go i gniew i moc.
Wędruje przez góry wysokie,
W dolinach snuje się co noc.
Do sakli podchodzi rankami,
Jak gdyby wciąż tam wstąpić chciał,
Lecz odstraszony wersetami
Koranu, znika za górami,
Jak kiedyś przed mieczami gnał.
(1838)
Перевод Анджея Левандовского
и Анатолия Нехая
|
